Radiocolumn voor RTV-NOF, uitgezonden op 22 februari 2020
Als je iemand wilt helpen en niet wilt dat diegene zich hulpeloos voelt, is dat een handige vraag. Als zangcoach stel ik hem regelmatig aan mezelf. Om scherp te blijven. Nog duidelijker uit te leggen. Nog betere oefeningen te bedenken, zodat degene die voor me staat zélf voelt wat er gebeurt en thuis het proces kan herhalen waardoor we in de les tot een resultaat kwamen. Dan wordt de nieuwe stof “eigen”. En dan snapt diegene steeds beter hoe de techniek werkt en hoe hij of zij het gewenste resultaat bereikt op het volgende liedje. Of op een andere stijl. Inzicht kweken in eigen kunnen dus. Dat is één van de dingen waar een coach graag naar toe werkt.
Dan is de uitdaging altijd wel om aan te sluiten bij waar degene die ik coach nu is en hoe hij of zij nu zingt. Samen bepalen we het eerste doel en dan begint de reis. Dat is nooit een rechte lijn, want onderweg ontstaan er altijd nieuwe mogelijkheden en dus ook nieuwe doelen.
Vorige week kon ik de vraag op twee verschillende manieren kwijt.
Leerling 1 stond vlak voor haar eerste toelatingsexamen voor het conservatorium. Ze had er jaren naar toe geleefd, cursussen gedaan, zijpaden bewandeld, een andere opleiding gedaan, die het toch niet helemaal was, en nu ging ze ervoor. De laatste maanden waren we bezig geweest om haar stukken uit te zoeken, de techniek te verdiepen en haar interpretatie helder te krijgen.
Afgelopen week was haar laatste les voor D-day. We waren het eens: ze was er klaar voor. Sterker nog, ze was er heel erg aan toe. Ik kon nog een paar details bijdragen, omdat dat altijd kan, maar echt coaching had ze niet nodig. Ze had nog één dag voor het echt zover was en ik zei: “Neem morgen lekker vrij. Je bent klaar.” Grinnikend ging ze de deur uit. Of ze nu aangenomen werd of niet, verdere coaching voor dít doel was overbodig. Missie geslaagd.
Leerling 2 kwam juist voor haar eerste les. Ze zong al veel en had gemerkt dat ze dingen wilde met haar stem die ze zelf niet voor elkaar kreeg. Een mooi startpunt, want ze had dus al bedacht dat er meer mogelijk was dan ze nu kon. Een uur lang waren we intensief bezig. Ze werd steeds verbaasder over de klanken die ze produceerde en over wat ze met haar lijf allemaal bleek te doen. Daar heb je als zanger vaak geen weet van, hoeveel je lijf doet bij het zingen. Eén van die dingen kon ze meteen gebruiken. Ze snapte waar het voor diende en ze was vast van plan om het de komende tijd toe te passen. Overbodig was ik nog niet. Dat zou ook wel heel knap zijn na één les. Van ons allebei. Maar we hadden samen al wel iets in gang gezet. Zij ging enthousiast de deur uit. Missie gestart.
Nu vragen mensen me soms: is dat nou wel leuk, dat overbodig maken? Want als het lukt, dan gaat die leerling weg, toch? Dat hoeft niet. Want soms bedenkt die leerling weer een nieuw doel. Dat krijg je als je gaat reizen. Dan kom je ergens en zie je nieuwe mogelijkhede, dus ook nieuwe doelen.
En soms gaat iemand inderdaad weg, maar dan komt er weer een nieuwe en begint het spel opnieuw.
Een andere vraag is: wat doe je als het nou niet lukt, dat overbodig maken? Is dat dan niet frustrerend? Nou, nee, dan is het nog steeds leuk. Want dan is het avontuur dus nog niet afgelopen. Dan kun je als coach op zoek naar nieuwe wegen om het doel te bereiken. Zolang de leerling wil leren kan de coach coachen. Dat is wel een belangrijke voorwaarde. Dat de leerling nog wil leren. Zodra je merkt dat iemand niet gecoacht (of geholpen) wil worden ben je ook overbodig, maar dan in de zin van “niet gewenst. Wegwezen, coach.”
Waarom het ook leuk blijft is, omdat het een spel is. Spelen is leuk en je kunt steeds opnieuw beginnen. Vergelijk het even met een voetbalwedstrijd. Ik weet er weinig van, maar dat die bal in het doel moet, dat weet iedereen. En toch, als-ie erin zit, halen ze dat ding er meteen weer uit. En dat vindt niemand stom. Ze beginnen gewoon weer opnieuw, met hetzelfde doel en iedereen (nou ja, bijna iedereen) vindt dat spannend. Omdat dat het spel is.
Bij zangcoaching heb je twee spelers. De zingende en de coachende. En als je het goed aanpakt worden ze beiden blij. En dat is nooit overbodig.